Έχοντας ξεπεράσει πια την παιδική φαντασμαγορία των γιορτών των Χριστουγέννων, αυτές φαντάζουν σαν μια υποχρεωτική συνάντηση με την οικογένεια. Συχνά, λοιπόν, κατάλοιπα εντάσεων και μνησικακιών βγαίνουν ξανά στην επιφάνεια. Γενικότερα, με κάθε ευκαιρία, όλες οι αλληλεπιδράσεις και οι προσωπικές ιστορίες των πρωταγωνιστών ενεργοποιούνται βάσει των γεγονότων που έχουν λάβει χώρα κατά το παρελθόν στο οικογενειακό πλαίσιο.
Οι οικογενειακές συγκεντρώσεις
Τα οικογενειακά γεύματα αποτελούν άκρως κωδικοποιημένες περιστάσεις. Καθένας αντιλαμβάνεται τον εαυτό του μέσα σε αυτά σε μία προκαθορισμένη από την ομάδα θέση, η οποία βρίσκεται σε συνάρτηση με τα από κοινού βιωμένα γεγονότα. Κάθε μέλος αυτής της ομάδας προσπαθεί να ανταποκριθεί στην εικόνα που οι άλλοι έχουν σχηματίσει για εκείνον. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτή η εικόνα απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Πολλοί, λοιπόν, είναι εκείνοι που αισθάνονται να έρχεται σε σύγκρουση αυτό που επιτάσσει η οικογένεια και αυτή καθαυτή η προσωπικότητά τους. Από τη στιγμή που θα συμβεί κάτι τέτοιο, οι οικογενειακές στιγμές βιώνονται με μια κάποια θεατρικότητα και αυτό που έχει σημασία είναι να φορέσουμε τη μάσκα που μας έχει υποδείξει η ομάδα. Όλα τα μέλη της νιώθουν την πίεση που ασκείται από τους υπόλοιπους, οι οποίοι έχουν διαμορφώσει μια ιδεατή εικόνα για την ομάδα αυτή.
Τα Χριστούγεννα και τα δώρα
Στη δική μας κοινωνία, τα Χριστούγεννα ανήκουν στον κόσμο της παιδικής ηλικίας. Η εμπορική τους διάσταση, που έχει να κάνει με την ανταλλαγή δώρων, έχει υποσκελίσει τη θρησκευτική τους προέλευση. Παραδοσιακά, οι γονείς είναι αυτοί που προσφέρουν δώρα στα παιδιά τους. Αυτά αποτελούν ενδείξεις αγάπης και επιτρέπουν στα παιδιά να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο τα αγαπάνε οι γονείς τους. Αναλύοντάς το λογικά, ερμηνεύουν τα δώρα σαν μια ένδειξη προτίμησης ή σημαντικότητας, στοιχεία τα οποία δημιουργούν μια ιεραρχία μεταξύ των αδελφών.
Στην ενήλικη ζωή, η λογική «δώρο αντί δώρου» είναι εκείνη που διέπει την ανταλλαγή αγαθών την περίοδο των Χριστουγέννων. Με αυτόν τον τρόπο εκφράζεται ταυτόχρονα η εικόνα που θέλουμε να δώσουμε για τον εαυτό μας (με το πόσο ακριβό ή πόσο μεγάλο είναι το δώρο που προσφέρουμε), αλλά και η εικόνα που έχουμε για τον άλλο. Το δώρο εκφράζει την προσωπικότητα εκείνου που το προσφέρει και τα ενδιαφέροντα –λιγότερο ή περισσότερο προφανή –αυτού που το δέχεται. Έτσι, οι ανταλλαγές δώρων έρχονται να υπογραμμίσουν τα παιχνίδια δύναμης και την κατανομή εξουσίας στους κόλπους της οικογένειας και στη σχέση με τους συγγενείς.
Μία απαραίτητη παλινδρόμηση
Η ταυτόχρονη συνύπαρξη πολλών γενιών αναδεικνύει όχι τις θέσεις που τα μέλη κατέχουν στην παρούσα οικογενειακή δομή, αλλά περισσότερο τις θέσεις που ιστορικά κατέχουν σε αυτό το πλαίσιο. Παρά το ότι έχει περάσει πολύς καιρός, τίποτα δεν μπορεί να σβήσει πραγματικά τις διαφορές ανάμεσα στις γενιές. Κατά συνέπεια, όλοι βρίσκονται στη θέση που κατείχαν από παλιά. Κάποιος, π.χ., που έχει στο μεταξύ γίνει γονιός, βλέπει την εξέλιξή του να τίθεται υπό αμφισβήτηση όταν οι ίδιοι οι γονείς του τον επικρίνουν σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών του.
Επιστρέφοντας σε μια δομή που είναι κατάλοιπο του παρελθόντος, τα οικογενειακά γεύματα επιβάλλουν μία φόρμα παλιά και οπισθοδρομική. Έτσι, ο τρόπος που αντιδρούν μέσα σε αυτό το πλαίσιο όλοι οι συμμετέχοντες θα πρέπει να θεωρείται ότι συνδέεται άμεσα με την προσωπική τους ιστορία και κυρίως με τον τρόπο που συμπεριφέρονταν όταν ήταν παιδιά, έτσι όπως αυτός έχει καταγραφεί στο ασυνείδητό τους.
Πώς να επιβιώσετε…
Όπως και να ΄χει, αυτού του είδους οι συγκεντρώσεις θα επαναλαμβάνονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας και αυτό που έχει σημασία είναι να βρούμε λύσεις που να τις κάνουν υποφερτές. Πρώτα πρώτα χρειάζεται να αναγνωρίσουμε ποια δομή οικογένειας παρουσιάζουν. Καμιά από τις ψυχικές παρορμήσεις που γίνονται αντιληπτές δεν πρέπει να θεωρείται ότι αφορά αποκλειστικά και μόνο το άτομο. Πρόκειται για εκφράσεις που συνδέονται με τη λειτουργία όλης της ομάδας, η οποία με τη σειρά της πρέπει να προσεγγίζεται ως ένα σύστημα που βασίζεται στη θέση του κάθε ατόμου χωριστά.
Το να μην εκλαμβάνουμε ως δικές μας τις δυναμικές της ομάδας και να τις επανατοποθετούμε στο πλαίσιό τους, μας επιτρέπει να παίρνουμε τις αποστάσεις μας από αυτή. Το να αποφεύγουμε να θίγουμε ορισμένα «καυτά» θέματα βοηθάει επίσης στην ισορροπία της ομάδας. Πράγματι, αντί να απευθύνουμε τα «ακανθώδη» ερωτήματα με άμεσο τρόπο προς όλη την ομάδα, είναι πιο αποτελεσματικό να τα λύνουμε μέσω μιας ουσιαστικής ανταλλαγής που την προσφέρουν οι δυαδικές σχέσεις. Άραγε το πιο οδυνηρό σε αυτές τις συγκεντρώσεις δεν είναι η δυσάρεστη αίσθηση που μας προκαλεί το γεγονός ότι μας ζητούν να συμμετέχουμε εκεί απ’ όπου θα θέλαμε να απουσιάζουμε;
Yannick Gillant
Ψυχολόγος – Ψυχαναλυτής
Πηγή: www.psychologie.fr
Μετάφραση: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός – Μεταφράστρια)
