Καθημερινά χιλιάδες παιδιά στην Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο ξυπνάνε φοβισμένα με τη σκέψη ότι θα πάνε σχολείο. Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα πρόβλημα που επηρεάζει τη ζωή χιλιάδων μαθητών και προκαλεί ανησυχία σε όλους, και όχι μόνο στα παιδιά που μπορεί να γίνουν στόχος. Ωστόσο, καθώς γονείς, δάσκαλοι και άλλοι ενήλικες δεν είναι πάντα σε θέση να το αντιληφθούν, ενδεχομένως να μην κατανοούν πόσο επικίνδυνο μπορεί να γίνει το φαινόμενο αυτό.
TI EINAI O ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ;
Ως εκφοβισμός ορίζεται η επαναλαμβανόμενη λεκτική, σωματική ή ψυχολογική βία που σκοπό έχει να βλάψει. Αυτού του είδους η βία παρατηρείται και στο σχολικό περιβάλλον και ασκείται από έναν ή περισσότερους μαθητές εναντίον ενός θύματος που δεν είναι σε θέση να αμυνθεί.
Όταν ένα παιδί γίνεται κατ’ επανάληψη αντικείμενο προσβολών, απειλών, ξυλοδαρμού ή λαμβάνει υβριστικά μηνύματα, τότε μιλάμε για εκφοβισμό.
4 είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού (bullying):
– Η βία
– Η επαναληπτικότητα
– Η πρόθεση να βλάψει
– Η απομόνωση του θύματος
Ο εκφοβισμός βασίζεται στην απόρριψη της διαφορετικότητας και στον στιγματισμό ορισμένων χαρακτηριστικών, όπως:
- Η εξωτερική εμφάνιση (βάρος, ύψος, χρώμα ή τύπος μαλλιών)
- Το φύλο, η ταυτότητα του φύλου (αγόρι που θεωρείται πολύ θηλυπρεπές, κορίτσι που θεωρείται πολύ ανδροπρεπές, σεξισμός)
- Μία αναπηρία (σωματική, ψυχική ή νοητική)
- Το να ανήκει κάποιος σε μια ιδιαίτερη κοινωνική ή πολιτιστική ομάδα
- Διαφορετικά ενδιαφέροντα
Ο εκφοβισμός αποκτά διαφορετικά χαρακτηριστικά ανάλογα με την ηλικία και το φύλο.
Οι κίνδυνοι για την εκδήλωση εκφοβισμού είναι μεγαλύτεροι στο τέλος του δημοτικού και στο γυμνάσιο.
ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΥΤΟΥ ΠΟΥ ΑΣΚΕΙ ΒΙΑ:
Για να ξεπεράσει ένα αίσθημα αδυναμίας, για να κρύψει μια εύθραυστη αυτοεικόνα ή μια υπερευαισθησία, το άτομο που ασκεί βία εκφράζεται μέσω της σωματικής δύναμης και της επιθετικότητας. Έχοντας ως στόχο να δηλώσει την επιθυμία του για εξουσία και ασφάλεια, υποδεικνύει ένα θύμα που θα ταπεινώσει και θα τρομοκρατήσει. Ο φόβος που εμπνέει στο θύμα του στην πραγματικότητα τον καθησυχάζει επιβεβαιώνοντάς του την ισχύ που διαθέτει και ελαχιστοποιεί έτσι τη δική του αίσθηση αδυναμίας. Όσο περισσότερο διαρκεί αυτή η κατάσταση, τόσο περισσότερο το άτομο αυτό θεωρεί πως πράττει το σωστό και του είναι εντελώς αδύνατο να νιώσει συμπόνια για το θύμα του. Η σιωπή των μαρτύρων επιβεβαιώνει αυτή του την αίσθηση νομιμότητας. Η επιφανειακή του δύναμη μπορεί να ωθήσει τον περίγυρό του να τον υποστηρίξει, υιοθετώντας την ίδια συμπεριφορά με εκείνον.
ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ:
Τα θύματα εκφοβισμού είναι συχνά ανίκανα να αμυνθούν απέναντι σε ένα πιο δυνατό […] άτομο που τους επιτίθεται. Αδύναμα, απομονωμένα και ευάλωτα, τα θύματα δε διαμαρτύρονται ή δεν καταγγέλλουν τους θύτες τους – παρά μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις – για τους εξής λόγους:
Ø Από φόβο μήπως υπάρξουν αντίποινα
Ø Από ντροπή να μιλήσουν γι’ αυτό που τους συμβαίνει
Ø Επειδή θέλουν να τα βγάλουν πέρα μόνα τους και για να μη θεωρηθούν «μαμόθρεφτα» ή «καρφιά»
Αυτή η σιωπή αφήνει το πεδίο ελεύθερο στους θύτες, που παραμένουν κατά συνέπεια ατιμώρητοι.
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΥΜΑ:
Βραχυπρόθεσμα:
* Διαταραχές μεταβολισμού (εμετοί, λιποθυμίες, πονοκέφαλοι, πονόκοιλοι, προβλήματα όρασης, αϋπνία), συμπεριφοράς και προβλήματα διατροφής (ανορεξία, βουλιμία)
* Κοινωνική απομόνωση (αίσθημα ντροπής, μειωμένη αυτοεκτίμηση, ενοχή, μείωση κοινωνικών και σχεσιακών δεξιοτήτων, αίσθημα εγκατάλειψης)
Μεσοπρόθεσμα:
* Αγχώδης διαταραχή και κατάθλιψη
* Σχολική αποτυχία
* Αυτοκτονική συμπεριφορά
* Βίαιη συμπεριφορά
Μακροπρόθεσμα:
* Προβλήματα κοινωνικοποίησης
* Ψυχική διαταραχή (κατάθλιψη, αυτοκτονική διάθεση, κοινωνική φοβία, εθισμός στα φάρμακα ή στα ναρκωτικά)
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΥΤΗ:
Βραχυπρόθεσμα:
* Έλλειψη συμπόνιας για το θύμα
* Εθισμός στη βία
Μεσοπρόθεσμα:
* Περιθωριοποίηση
* Σχολική αποτυχία
Μακροπρόθεσμα:
* Παραβατικότητα
* Κοινωνικά προβλήματα
* Κατάθλιψη
Πώς μπορεί να παρέμβει ένας ενήλικας στο σχολικό πλαίσιο
Μερικοί απλοί κανόνες:
• Το να είμαστε σε εγρήγορση μας δίνει τη δυνατότητα να εντοπίζουμε τους μαθητές που βρίσκονται σε αδύναμη θέση και να τους παρέχουμε ενεργό στήριξη. Είτε μέσα στην τάξη είτε στο διάλειμμα είτε οπουδήποτε αλλού συχνάζουν τα παιδιά στο σχολείο (συμπεριλαμβανομένων και των μετακινήσεών τους), η υποχρέωση που έχει ο ενήλικας να πάρει θέση και ενεργό ρόλο απέναντι στο πρόβλημα αποτελεί την πρωταρχική ασπίδα προστασίας έναντι του ατόμου που ασκεί βία.
• Να εντοπίζουμε τα παιδιά που είναι απομονωμένα ή που έχουν χάσει τους φίλους τους. Μερικές φορές αρκεί μια απλή άφιξη νέου μαθητή στη μέση της χρονιάς για ν’ αρχίσουν τα προβλήματα. Το να μην έχεις φίλους αποτελεί καθοριστικό παράγοντα άσκησης εκφοβισμού.
• Nα ξέρουμε να ακούμε, δηλαδή να μην αμφισβητούμε συστηματικά αυτό που ακούμε και να είμαστε ευέλικτοι, δηλ. να ξέρουμε να αλλάζουμε γνώμη. Η σιγουριά είναι κακός σύμβουλος.
• Να κάνουμε τη διάκριση μεταξύ μικροπαραπόνων και πραγματικού πόνου: υπάρχει ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στη σχετικά ακίνδυνη ανησυχία που μπορεί να εκφράσει ένα παιδί και τον πραγματικό εκφοβισμό που μπορεί να υφίσταται. Κομβικά σημεία σε αυτό αποτελούν η διάρκεια και η επανάληψη της βίαιης συμπεριφοράς.
• Να επιδιώκουμε τη διασταύρωση των μαρτυριών σχετικά με ό,τι συνέβη ή ακούστηκε και γι’ αυτό τον λόγο να μην παίρνουμε ποτέ μόνοι μας αποφάσεις.
• Να ερχόμαστε σε επαφή με τους γονείς για να ζητάμε τη γνώμη τους και όχι μόνο για να τους παραπέμπουμε στον έναν ή τον άλλο ειδικό (γιατρό, κοινωνικό λειτουργό κτλ.)
• Να αποτρέπουμε τους γονείς από το να διευθετούν μόνοι τους το πρόβλημα με το να προσεγγίζουν τους γονείς του υπαίτιου ή το ίδιο το παιδί. Πρέπει να παρεμβάλλεται ένα τρίτο πρόσωπο σε οποιαδήποτε διαχείριση σύγκρουσης, έτσι ώστε να βρεθεί μια λύση ενδεδειγμένη και για τις δυο πλευρές. Σωστό, λοιπόν, είναι να διασφαλιστεί μια μεσολάβηση μεταξύ των οικογενειών του θύματος και του θύτη. Αυτό – το οποίο είναι ιδιαιτέρως σημαντικό στο δημοτικό – συντελεί στο να αποφευχθεί ένα αιφνίδιο ξέσπασμα εντάσεων μεταξύ των δύο οικογενειών και η επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των μαθητών.
• Αν το σχολείο δε διαθέτει ήδη έναν προληπτικό μηχανισμό, είναι απαραίτητο να αποκτήσει άμεσα. Δεν πρέπει να αρκούμαστε να αναλαμβάνουμε δράση για μια συγκεκριμένη κάθε φορά τάξη, αλλά για το σύνολο του σχολείου, και θα πρέπει να συμμετέχει σε αυτό το εγχείρημα το σύνολο του διδακτικού προσωπικού, καθώς και οι γονείς. Αυτό θα πρέπει να γίνεται δε με το που θα πέσει στην αντίληψή μας το πρώτο κρούσμα εκφοβισμού.
• Να δίνουμε συγκροτημένες απαντήσεις υποδεικνύοντας έναν υπεύθυνο, ο οποίος θα συντονίσει τη δράση. Εκείνος θα διασφαλίσει την επαφή μεταξύ των οικογενειών και του προσωπικού του σχολείου.
• Να κερδίσουμε το στοίχημα της πρόληψης δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος για τις δραστηριότητες που συσφίγγουν τις σχέσεις στο πλαίσιο της ομάδας και παραχωρούν ευθύνες στα παιδιά.
Πηγή: http://www.agircontreleharcelementalecole.gouv.fr
Μετάφραση: Κυριακή Κάσση
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ:
http://www.agircontreleharcelementalecole.gouv.fr/la-campagne-videos/les-claques/
http://www.agircontreleharcelementalecole.gouv.fr/la-campagne-videos/les-rumeurs/
http://www.agircontreleharcelementalecole.gouv.fr/la-campagne-videos/les-injures/
(Η γλώσσα δεν έχει καμία σημασία! Η εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις…)
