Από τη μια είναι το ληξιαρχείο και από την άλλη η εσωτερική πραγματικότητα: αυτά τα δύο δεν έχουν και μεγάλη σχέση μεταξύ τους. Σπάνιες είναι οι περιπτώσεις εκείνων στους οποίους η ηλικία που αναγράφεται στην αστυνομική τους ταυτότητα και η ηλικία έτσι όπως τη βιώνουν συμπίπτουν. Συχνά δε οι αποκλίσεις μεταξύ των δύο είναι πολύ μεγάλες! Έρευνα πάνω σε μια εσωτερική «διαφορά φάσης» που μας αφορά όλους, όποια κι αν είναι η ηλικία μας…
Στα 10, είχα την αίσθηση ότι ήμουν ενήλικος. Στα 32, περνούσα την κρίση των 40άρηδων. Στα 36, νομίζοντας ότι είμαι πολύ νέα από κάθε άποψη, κόντεψα να πεθάνω από απελπισία όταν ένας άξεστος, στον οποίο είπα την ηλικία μου, μου «πέταξε»: «Α, ναι; Σ’ έκανα πολύ μεγαλύτερη!» Στα 42, ξανάνιωσα! Αισθανόμουν το πολύ 25· τόση αυτοπεποίθηση είχα! Μερικά χρόνια αργότερα, πέρασα στα 65. Ο πατέρας μου, που είναι σε μεγάλη φόρμα, λέει με απόλυτη σοβαρότητα ότι είναι 56, ενώ οδεύει μες στην καλή χαρά προς τα 86α γενέθλιά του. Εγώ πάντως, κρίνοντας από την κοσμοθεωρία του και τα ενδιαφέροντά του, νομίζω ότι μοιάζει τριαντάρης. Όπερ έδει δείξαι: ο πατέρας μου είναι νεότερος από μένα!
Ανάμεσα στην ηλικία που αναγράφεται στην αστυνομική μας ταυτότητα και αυτή που νιώθουμε βαθιά μέσα μας, το χάσμα είναι συχνά εντυπωσιακό. Για έναν φροϋδιστή, δεν υπάρχει τίποτα περίεργο σε αυτό: το ασυνείδητο αγνοεί την έννοια του χρόνου! Μέσω αυτής της μη καταχώρησης της χρονικότητας, [το ασυνείδητό μας] μας ωθεί να προσεγγίζουμε γεγονότα της παιδικής μας ηλικίας σαν να συνέβησαν χθες. «Τα συμπλέγματα και οι επιθυμίες της παιδικής μας ηλικίας εξακολουθούν να ζουν μέσα μας», εξηγεί ο ChristianHeslon, επίκουρος καθηγητής στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Δύσης, στην Ανζέ, και, όπως αυτοαποκαλείται, “ψυχολόγος των ηλικιακών φάσεων της ζωής”. «Ο ενήλικας πρέπει πάντα να συμπορεύεται με το παιχνιδιάρικο, ανυπάκουο, εγωκεντρικό παιδί που ζει μέσα του.» Το να βλέπουμε συχνά έναν ψυχολόγο μάς βοηθάει ακόμα περισσότερο να συνειδητοποιήσουμε τις φαντασιώσεις μας περί αθανασίας. Θεωρητικά, όλοι γνωρίζουμε ότι θα γεράσουμε και θα πεθάνουμε, κι όμως, ένα κομμάτι μας αρνείται πεισματικά παρ’ όλα αυτά να το παραδεχτεί.
Όσο μεγαλώνουμε, τόσο περισσότερο κρύβουμε τα χρόνια μας
Τη δεκαετία του ’50, Αμερικανοί επιστήμονες επαλήθευσαν αυτό το φαινόμενο στη διάρκεια συνεντεύξεων με άτομα πολύ προχωρημένης ηλικίας. Οποία έκπληξη! Στην πλειονότητά τους ένιωθαν σαφέστατα πιο νέοι. Και για ορισμένους, όσους ήταν πάνω από 85, ένα «’εγώ’ χωρίς ηλικία» έκανε την εμφάνισή του. Το 1972, ένας άλλος Αμερικανός ερευνητής, ο RobertKastenbaum, εφηύρε μία κλίμακα για την αξιολόγηση αυτής της υποκειμενικής ηλικίας, λαμβάνοντας υπόψη τέσσερις παραμέτρους: το αυτοαίσθημα, την εξωτερική εμφάνιση, τα ενδιαφέροντα και τη δραστηριότητα (βλ. παρακάτω).
Στη Γαλλία, ο DenisGuiot, ερευνητής και καθηγητής μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο Paris–Dauphine, εφάρμοσε το 2001, με βάση αυτή την κλίμακα, έναν πραγματικό υπολογισμό της «πραγματικής» μας ηλικίας, της εσωτερικής. «Στους εφήβους αρέσει να δείχνουν μεγαλύτεροι για να έχουν περισσότερη αυτονομία και ελευθερία, και για να τους παίρνουν στα σοβαρά», σημειώνει. «Στους νέους ενήλικες (22-34 ετών), υπάρχει μικρή διαφορά μεταξύ της βιωμένης και της κατά νόμο ηλικίας, κατά μέσο όρο λιγότερη του 1,2 έτους. Αντίθετα, από τα 35 και μετά, δημιουργείται χάσμα: αρχίζουμε να κρύβουμε χρόνια. Και όσο περισσότερο μεγαλώνουμε, τόσο περισσότερο κρύβουμε τα χρόνια μας. Αυτή η τάση επιτείνεται αγγίζοντας μία απόκλιση 10-15 χρόνων μετά τα 40, και σχεδόν 20 χρόνων μετά τα 60.» Και το καλύτερο: ανάμεσα στους 60άρηδες, αυτοί που ο DenisGuiot αποκαλεί «τονικούς» μεσήλικες–ηδονιστές, δυναμικούς και γεμάτους χιούμορ- τολμούν να κρύβουν την ηλικία τους κατά τριάντα χρόνια ή και περισσότερο. Εντυπωσιακό: στα 65, θέλουν να δείχνουν μόλις 35!
Αυτή η απόκλιση είναι, σύμφωνα με τον ChristianHeslon, ένα μέτρο προστασίας απέναντι στον παραλογισμό της ζωής: « Όσο περισσότερο μεγαλώνουμε, τόσο περισσότερο εξωπραγματική φαίνεται η ηλικία μας. «Όσο περισσότερο μεγαλώνουμε, τόσο πιο γρήγορα περνά ο χρόνος, σε σημείο που να μην μπορούμε πια να τον αφομοιώσουμε.» Για το μικρό παιδί, ένας χρόνος ισοδυναμεί με μια αιωνιότητα. Ο πενηντάρης που αναλογίζεται πως έχουν περάσει δέκα χρόνια αναφωνεί με έκπληξη: «Πόπο! Απίστευτο πόσο γρήγορα περνάει ο καιρός» Και ο ηλικιωμένος 85άρης νομίζει ότι έχουν περάσει 25-30 χρόνια, ενώ στην πραγματικότητα έχουν περάσει 50 ή 60!
Ο έρωτας, ένα αντιγηραντικό αντίδοτο
Ο ψυχολόγος ανέλυσε τα στοιχεία που επηρεάζουν την υποκειμενική μας ηλικία. «Ο έρωτας είναι σε όλες τις ηλικίες το καλύτερο αντίδοτο ενάντια στην εσωτερική γήρανση.» Άλλος σημαντικός παράγοντας: η αυτοεκτίμηση. «Όσο περισσότερο σημαντική είναι, τόσο περισσότερο η υποκειμενική ηλικία είναι κατώτερη της χρονολογικής.» Όσο για την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση και, ακόμα περισσότερο, για την κοινωνική ένταξη, αναφέρει: «Όσο περισσότερο το άτομο έχει τα μέσα να προσφέρει απολαύσεις στον εαυτό του, όσο περισσότερο περιβάλλεται από ανθρώπους, όσο περισσότερο είναι ενταγμένος στο κοινωνικό πλαίσιο, τόσο πιο νέος αισθάνεται.» Και φυσικά μην ξεχνάμε την υγεία: η κατάθλιψη, η ασθένεια, η αναπηρία προκαλούν μία αύξηση σχεδόν αυτόματη της υποκειμενικής ηλικίας.
Τι πρέπει να αποφύγουμε πάση θυσία: την υπαρξιακή κρίση και τις κρίσεις ταυτότητας που μας αγχώνουν και μας κάνουν να νιώθουμε απότομα γερασμένοι. «Όσο τα άτομα δεν έχουν προσβληθεί από σοβαρές ασθένειες, δεν έχουν υποστεί συναισθηματικά σοκ και τρομερές απώλειες, έχουν σε γενικές γραμμές μία αίσθηση διάρκειας», προσθέτει ο DenisGuiot. Αντίθετα, μία απόλυση λίγο πριν το τέλος της επαγγελματικής σταδιοδρομίας ή ο θάνατος του/της συζύγου μπορούν να προσθέσουν δέκα χρόνια μέσα σε λίγα λεπτά.
Ένα «απότομο γέρασμα» μετά από μία δοκιμασία
Γενικά, η υποκειμενική γήρανση γίνεται σταδιακά: τα παιδιά που φεύγουν από το σπίτι, η εμμηνόπαυση, ο ερχομός των εγγονιών. Κι εκεί ακόμα δεν αντιδρούμε όλοι το ίδιο έντονα. Εκείνοι που εξακολουθούν να προβάλλουν τον εαυτό τους στο μέλλον, που έχουν αισιόδοξη ιδιοσυγκρασία, έχουν την ικανότητα να αισθάνονται ακόμα νέοι μετά από μια δοκιμασία.
Η ηλικία είναι στο μυαλό μας, το έχουμε καταλάβει καλά. Παρ’ όλα αυτά, τα γενέθλιά μας, και ιδίως όσα γιορτάζουμε στο τέλος κάθε δεκαετίας (τα τριάντα, τα σαράντα κτλ.), είναι εκεί για να μας θυμίζουν ότι ο χρόνος δεν είναι μία έννοια πλασματική. Όλα τα μέσα που διαθέτει το φαντασιακό μας δεν επαρκούν για να κρύψουν τη νόμιμη ηλικία μας. Οι πολύ ηλικιωμένοι ξεχνούν τη δική τους, αλλά για εμάς που δεν είμαστε τόσο μεγάλοι -τουλάχιστον όχι ακόμα-, είναι μερικές φορές δύσκολο να τρέφουμε αυταπάτες σχετικά με το ποιοι είμαστε. Όντως διστάζουμε. Ποιον να ακούσουμε; Το ημερολόγιο που δεν είναι σε θέση να μιλήσει, ή το παιδί μέσα μας που μας ωθεί να ζήσουμε σαν να είμαστε αιώνιοι; Εγώπροσωπικάδενέχωαποφασίσειακόμα…
Υπολογίστε την υποκειμενική σας ηλικία
- Κατά βάθος έχω την αίσθηση ότι είμαι …. χρονών.
- Από άποψη εξωτερικής εμφάνισης, με κάνω …. χρονών.
- Έχω τα ίδια ενδιαφέροντα με κάποιον που είναι … χρονών.
- Σε γενικές γραμμές, κάνω τα περισσότερα πράγματα σαν να ήμουν … χρονών.
Για να βρείτε την υποκειμενική σας ηλικία, προσθέστε τα αποτελέσματά σας και στη συνέχεια διαιρέστε το άθροισμα με το 4.
Η υποκειμενική ηλικία έχει υπολογιστεί με βάση την κλίμακα Kastenbaum.
IsabelleTaubes
(Δημοσιογράφος – Σύμβουλος σε θέματα
ψυχολογίας του περιοδικού PSYCHOLOGIES)
Πηγή: www.psychologies.com
Σας προτείνουμε να διαβάσετε και την παρακάτω πολύ ενδιαφέρουσα μίνι-συνέντευξη:
Κάθε ηλικία είναι μια φάση με την οποία πρέπει να εξοικειωθούμε
Συνέντευξη με τον OlivierdeLadoucette, ψυχαναλυτή και γεροντολόγο […], συγγραφέα του Guide du bien vieillir (Οδηγός για ένα καλύτερο γήρας) (Εκδόσεις OdileJacob, 2004)
Psychologies:Το κύριο ενδιαφέρον αυτού του βιβλίου έγκειται, κατά τη γνώμη μου, στο ότι δείχνει πως συντελούμε εμείς οι ίδιοι στο πώς γερνάμε.
Olivier de Ladoucette : Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι γενετικοί παράγοντες συμβάλλουν σε αυτό. Όμως, η γήρανση είναι και θέμα επιλογής. Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα παιχνίδι με τράπουλα. Τα γονίδιά μας είναι μια μοιρασιά που γίνεται κατά τη γέννησή μας. Αν η μοιρασιά αυτή είναι τέλεια, αλλά εμείς κακοί παίκτες, το σκορ θα είναι μέτριο. Αντίθετα, ο πολύ καλός παίκτης που δέχεται μια πολύ καλή μοιρασιά ίσως ζήσει τόσο όσο και η JeanneCalment (που πέθανε το 1997 σε ηλικία 122 ετών και θεωρούνταν ως η πρέσβειρα της ανθρωπότητας).
Οι περισσότεροι άνθρωποι λαμβάνουν μια μέτρια μοιρασιά και είναι μέτριοι παίκτες. Το κλειδί της μακροζωίας έγκειται στο να τελειοποιήσεις το παιχνίδι, στο να αφομοιώσεις τους κανόνες του «πώς να γερνάς καλά». Οι αρχές που αναπτύσσουν οι JoëldeRosnay και Jean–LouisServan–Schreiber** (να προσέχουμε τη διατροφή μας, να ασκούμε το σώμα και το πνεύμα μας…) μπορούν να διδαχτούν από πολύ μικρή ηλικία.
P.: Βρήκα πολύ σωστή την έμφαση που δώσατε στο πόσο σημαντικό είναι να φροντίζει κάποιος την εμφάνισή του και τις σχέσεις του
O. de L. : Στην πρακτική μου ως ψυχιάτρου έρχομαι συχνά αντιμέτωπος με τη μοναξιά των ηλικιωμένων. Κάποιοι έχασαν την ευκαιρία, αλλά πολλοί είναι μόνοι γιατί δεν έμαθαν πώς να είναι ευχάριστοι στον περίγυρό τους. Συχνά η κατάθλιψη χτυπάει τα άτομα στην «εφηβεία» του γήρατός τους: κάτι αλλάζει και χάνουν τα πατήματά τους. Συνηθίζω να προτείνω να κάνουμε έναν απολογισμό ικανοτήτων, δουλεύοντας πάνω σε τρεις άξονες: Τι θέλετε να κάνετε; Τι ξέρετε να κάνετε; Τι μπορείτε να κάνετε; Ο στοχασμός πάνω σε αυτά τα θέματα μας επιτρέπει να ξαναποκτήσουμε την επιθυμία για ζωή και ευεξία.
P.: Το λάθος που κάνουν ορισμένοι ηλικιωμένοι είναι ότι εξακολουθούν να θεωρούν ότι η ύπαρξή τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη δράση
O. de L. : Σταματώντας τη δουλειά, αισθάνονται άχρηστοι. Δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους μέσα από τις εικόνες του γήρατος που διακινούνται από την κοινωνία. Νομίζω ότι αυτό που απαιτείται δεν είναι να παλέψουμε ενάντια στο γήρας, αλλά να τιθασεύσουμε την ηλικία μας. Κάθε ηλικία περιέχει και στιγμές ευτυχίας και δυσκολίες. Αλλά θα πρέπει να προσαρμοζόμαστε σε κάθε φάση της ζωής.
Όταν το σώμα αρχίζει να δείχνει σημάδια αδυναμίας, πρέπει να σταματήσουμε να είμαστε δέσμιοι του «πράττειν» και του «έχειν», και να αφοσιωθούμε περισσότερο στο «είναι». Σε όσους αυτοοικτίρονται επειδή δεν αισθάνονται πλέον χρήσιμοι, λέω συχνά: «Μην αυταπατάσθε. Χρήσιμοι ίσως να μην είστε πλέον τόσο πρακτικά, αλλά λόγω της λειτουργίας σας ως αρχηγού της οικογένειας, όντας στην κορυφή της πυραμίδας των γενεών.
Αν ο περίγυρός σας σας παρακινεί λιγότερο, σας παρατηρεί, αφού μια μέρα θα βρεθεί στη θέση σας, εξερευνώντας τον κόσμο που τώρα είναι ο δικός σας. Γι’ αυτόν τον λόγο, γίνεστε χρήσιμος σε υπαρξιακό επίπεδο. Από εσάς εξαρτάται, προς το παρόν, να δείξετε πώς μπορούμε να γεράσουμε επιτυχώς, παρά τις σκληρές δοκιμασίες της ζωής.»
*Διδάκτωρ μοριακής βιολογίας
**Δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος
Πηγή:www.psychologies.com
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός – Μεταφράστρια)
