Η σκοτεινή πλευρά των γιορτών…
Η κρίσιμη ώρα του ρεβεγιόν πλησιάζει και ήδη στο μέτωπό σας έχουν αρχίσει να σχηματίζονται οι πρώτες σταγόνες ιδρώτα… Βλέπετε, τα Χριστούγεννα δεν είναι πάντα μια αφορμή για μαγευτικές οικογενειακές συγκεντρώσεις. Γιατί άραγε σε πολλούς δεν αρέσουν τα Χριστούγεννα; Ο Sébastien Dupont, ψυχολόγος, μας δίνει τις απαντήσεις.
Οι γιορτές των Χριστουγέννων είναι μια χρονική περίοδος κατά την οποία τα άτομα αισθάνονται την περισσότερη μοναξιά. Δεν περνάει πλέον απαρατήρητη η απελπισία που μπορούν να νιώσουν άνδρες και γυναίκες, για τους οποίους οι κοινωνικοί δεσμοί έχουν διαρραγεί και οι οποίοι δεν έχουν κανέναν για να γιορτάσουν μαζί αυτή την πανανθρώπινη γιορτή. Το ότι συμμετέχουν ως παρατηρητές στην φρενίτιδα και τις χαρές αυτού του γεγονότος που ενώνει τους άλλους, μπορεί στην πραγματικότητα να οξύνει το αίσθημα αποκλεισμού εκείνων που ήδη αισθάνονται απομονωμένοι στην καθημερινή τους ζωή.
Εδώ και πολλές δεκαετίες, πολλές οργανώσεις στη Γαλλία […] αναλαμβάνουν να πλαισιώσουν τα άτομα που υποφέρουν από μοναξιά κατά την περίοδο αυτή, και κάνοντάς τους συχνές επισκέψεις και κρατώντας τους συντροφιά. Επιστρατεύουν τους εθελοντές τους, ενισχύουν το προσωπικό τους, διοργανώνουν γιορτές… Το πολύ γνωστό φιλμ του Jean-Marie Poiré «Ο Άη Βασίλης είναι σκέτη λέρα» (1982) συνέβαλε -με χιουμοριστικό τρόπο- στο να γίνει ευρύτερα γνωστό αυτό το κοινωνικό πρόβλημα, καθώς και η δράση αυτών των οργανώσεων.
Νιώθοντας μόνος σε ένα οικογενειακό γεύμα
Λιγότερο γνωστή είναι η μοναξιά που μπορεί να νιώθουν τα άτομα μέσα στην ίδια τους την οικογένεια. Σ’ αυτή την περίπτωση δεν πρόκειται για κοινωνικά απομονωμένα άτομα. Μάλιστα κάποια από αυτά είναι πολύ κοινωνικά και μπορεί να δέχονται καθημερινές προσκλήσεις μέσα στις γιορτές…
Για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτό το φαινόμενο, θα πρέπει να διαχωρίσουμε το αίσθημα μοναξιάς (τη μοναξιά που «νιώθουμε βαθιά μέσα μας») από το ότι είμαστε αντικειμενικά μόνοι. Κάποιος μπορεί να αισθάνεται μόνος είτε όντας πραγματικά μόνος είτε βρισκόμενος μέσα στο πλήθος, στη διάρκεια ενός γεύματος με την οικογένεια ή με φίλους, όταν είναι με τον σύντροφό του, όταν βρίσκεται με τους συναδέλφους του στη δουλειά…
Ανάμεσα σε εκείνους που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στο θέμα της μοναξιάς -κυρίως οι καταθλιπτικοί ενήλικες-, πολλοί είναι εκείνοι που δηλώνουν ότι, παραδόξως, αυτό το αίσθημα εντείνεται όταν βρίσκονται με πολύ κόσμο. Νιώθουν τότε ότι κανείς δεν τους αγαπάει, ότι κανείς δεν αναγνωρίζει την αξία τους, ότι κανείς δεν τους καταλαβαίνει… Το αίσθημα μοναξιάς είναι ανεξάρτητο από την «αντικειμενική» ευρύτητα του δικτύου σχέσεων του καθενός: τα άτομα που αισθάνονται περισσότερο μόνα δεν είναι απαραίτητα εκείνα των οποίων το κοινωνικό δίκτυο είναι πιο περιορισμένο, και αντίστροφα.
Οικογενειακή γιορτή και η αγγαρεία του τελετουργικού
Πάνω σε αυτή ακριβώς την ψυχολογική διάσταση επιδρούν οι γιορτές των Χριστουγέννων. Στις εν πολλοίς «από-τελετουργικοποιημένες» κοινωνίες μας, οι γιορτές αυτές παραμένουν ανάμεσα στους τελευταίους εναπομείναντες εορτασμούς που οι περισσότεροι από εμάς σεβόμαστε.
Έχουν επιβληθεί ως κατ’ εξοχήν οικογενειακές γιορτές (περισσότερο και από τα γενέθλια ή το ρεβεγιόν, που μπορούμε να τα γιορτάσουμε με φίλους). Η σταδιακή εξαφάνιση της θρησκευτικής (ο εορτασμός της γέννησης του Χριστού) και της μυθικής (ο Άη Βασίλης, τα ξωτικά, το έλκηθρο…) τους σημασίας έχει προσδώσει στη γιορτή έναν σχεσιακό και συναισθηματικό κυρίως χαρακτήρα, και τους έχει στερήσει κάθε υπερβατική ή άλλη αναφορά.
Έτσι, τα Χριστούγεννα αποτελούν μια κοινωνικά καθορισμένη χρονική στιγμή, κατά την οποία όλοι οδηγούνται να γιορτάσουν τους οικογενειακούς τους δεσμούς, δηλ. τους υιικούς (τους οποίους δεν έχουν επιλέξει) ή/και τους συζυγικούς τους δεσμούς. Στη διάρκεια αυτής της τελετουργίας, τα άτομα μπορούν επίσης να μοιραστούν εκδηλώσεις τρυφερότητας, εκτίμησης και φροντίδας, καθώς επίσης και να νιώσουν έντονα τα κενά ή τις προστριβές που φθείρουν την οικογένειά τους ή τη σχέση με τον/τη σύντροφό τους. Στη δεύτερη περίπτωση, η αγγαρεία του τελετουργικού που πρέπει να ακολουθηθεί μπορεί να οξύνει αυτά τα αρνητικά συναισθήματα: είναι η στιγμή που καθένας πρέπει οπωσδήποτε να νιώθει χαρούμενος που βρίσκεται με τους δικούς του και ανταλλάζει δώρα…
Τα παιδιά δεν απαλλάσσονται από την ψυχολογική πίεση των Χριστουγέννων. Δεδομένου ότι πιστεύουν όλο και λιγότερο στον Άη Βασίλη, η γιορτή χάνει τη συμβολική της μεσολάβηση και γίνεται ένα μείζον συναισθηματικό διακύβευμα στην απευθείας σχέση γονέων-παιδιών. Κάθε παιδί λοιπόν αγχώνεται να μάθει αν είναι αρκετά αγαπητό, υπάκουο και ευγενικό για να αξίζει την αγάπη όχι πια του Άη Βασίλη (που για κείνο είναι μια μορφή αφηρημένη και μακρινή) αλλά των ίδιων των γονιών του.
Κοινωνική προσταγή να αγαπάμε αλλήλους
Όταν κάποιος αισθάνεται ότι δεν τον αγαπούν ή ότι δεν αναγνωρίζουν την αξία του κάποιοι από τους οικείους του, αυτή η κοινωνική κατάσταση τον φέρνει αντιμέτωπο -με βίαιο τρόπο- με τη μνησικακία του. Βεβιασμένα χαμόγελα, υπερβολικές εκδηλώσεις τρυφερότητας, απρόσωπα ή άσχετα δώρα φέρνουν στο φως οικογενειακές ανισορροπίες που παραμένουν επιμελώς κρυμμένες σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς.
Το συλλογικό φαντασιακό που περιβάλλει τα Χριστούγεννα και το οποίο τροφοδοτούν εν αφθονία τα ΜΜΕ προσδίδει εξάλλου σε αυτή τη γιορτή έναν χαρακτήρα ιδεώδους αρμονικής συνύπαρξης και αμοιβαίας ευγνωμοσύνης που δύσκολα επιτυγχάνονται. Ακόμα και στην περίπτωση που μια οικογένεια καταφέρνει να διοργανώσει μια γιορτή που να πλησιάζει τα πρότυπα που προβάλλονται από τις ταινίες και τις διαφημίσεις, τα μέλη της εξακολουθούν να έχουν ανάμεικτα συναισθήματα […], όπως το ότι «έπαιξαν έναν ρόλο» σε μια «σκηνοθεσία» που καταπιέζει παρά προκαλεί την έκφραση αυθεντικών συναισθημάτων;
Η κοινωνική προσταγή να αγαπάμε αλλήλους που συνοδεύει τα Χριστούγεννα -παραδόξως πρόσφορη να προκαλέσει απογοητεύσεις και αίσθημα μοναξιάς- ίσως να εξηγεί εν μέρει την αντιπάθεια που εκφράζουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι ως προς αυτή τη γιορτή που δύσκολα μπορούμε να την παρακάμψουμε.
Πηγή: leplus.nouvelobs.com
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός-Μεταφράστρια)
ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!!!
