Μήπως βρήκατε τσιγαριλίκι στο δωμάτιό του παιδιού σας… Πώς πρέπει να αντιδράσετε; Εδώ θα βρείτε έναν μίνι-οδηγό που προτείνει στους γονείς οκαθηγητής Daniel Marcelli, ψυχίατρος, ειδικευμένος σε θέματα εφήβων.
Εδώ και λίγο καιρό, η συμπεριφορά του παιδιού σας έχει αλλάξει: έχει απλανές βλέμμα, δείχνει αδιάφορο, η σχολική του επίδοση έχει μειωθεί και πού και πού κάνει κοπάνα. Ο αθλητισμός δεν το ενδιαφέρει πια και έχει πολύ λίγους φίλους… Χωρίς να βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα -αφού τα ίδια συμπτώματα μπορεί να μαρτυρούν και μια κατάθλιψη-, δίκαια το μυαλό μας πηγαίνει στη χρήση κάνναβης. Κατά μείζονα λόγο εφόσον ζητάει όλο και περισσότερο χαρτζιλίκι…
Μην πανικοβάλλεστε…
Μη σας πιάσει πανικός αν μάθετε ότι ο γιος ή η κόρη σας δοκίμασε κάνναβη. Αλλά, αντιθέτως, εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία για να του κάνετε μια κουβέντα γι’ αυτό το θέμα. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι από το πρώτο τσιγαριλίκι που δοκιμάζουν «για να δουν πώς είναι» μέχρι την κανονική χρήση -όταν αυτό συμβαίνει, πράγμα που δεν έχει απαραίτητα μια τακτικότητα-, συνήθως μεσολαβούν περίπου 18 μήνες. Οπότε σίγουρα είναι καλύτερο να ξεκινήσετε τον διάλογο ήδη από τα πρώτα τσιγαριλίκια (και το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για τα τσιγάρα ή το αλκοόλ). Η αναζήτηση έντονων συγκινήσεων -άρρηκτα συνδεδεμένη με την εφηβεία- δεν πρέπει να παγιώσει συνήθειες, και στη συνέχεια εξαρτήσεις, που όσο πιο νωρίς έχουν ξεκινήσει στη ζωή του εφήβου τόσο πιο δύσκολα θα «κοπούν».
Μιλήστε στο παιδί σας…
Το να του μιλήσετε γι’ αυτό σημαίνει καταρχήν να μην αφήσετε να πλανιέται μια αμφιβολία που μπορεί να «δηλητηριάσει» τη μεταξύ σας σχέση. Πάνω απ’ όλα, προσέξτε να μην του «απαγγείλετε κατηγορίες»… Μιλήστε πρώτα για ό,τι έχει πέσει στην αντίληψή σας, εκφράστε του την ανησυχία σας και καταλήξτε λέγοντάς του: «Νομίζω ότι καπνίζεις κάνναβη». Για να αποφύγετε τις εντάσεις και για να αξιοποιήσετε στο έπακρο τον διάλογο, κλείστε ραντεβού –«Πρέπει να μιλήσουμε απόψε μετά το δείπνο» ή «το Σάββατο με τον πατέρα σου»- για να δραματοποιήσετε κάπως αυτή τη στιγμή και για να δείξετε έτσι ότι δίνετε μεγάλη σημασία στο ζήτημα. Η παρουσία και των δύο γονέων, ακόμα κι αν αυτοί είναι χωρισμένοι, είναι σημαντική: θα μοιραστείτε μαζί του μία κοινή σας ανησυχία που ο ίδιος θα πρέπει να αντιληφθεί και να αντιμετωπίσει.
< Πιθανές αντιδράσεις του παιδιού >
– Αρνείται κατηγορηματικά ότι καπνίζει…
Αρχικά, δεν ωφελεί να επιμείνετε. Υπενθυμίστε του ότι έχετε υποχρέωση να τον επιβλέπετε. Πιο συγκεκριμένα: «Δε θα ψάξω το δωμάτιό σου, αλλά απαιτώ να μου ανοίγεις αμέσως όταν χτυπάω την πόρτα». Προειδοποιήστε τον ότι θα μιλήσετε με τους καθηγητές του, τον προπονητή του, τον τάδε φίλο του… Θα πρέπει να νιώσει πως ό,τι κάνετε είναι για το δικό του καλό. Ξανακάντε το ίδιο έξι μήνες αργότερα.
Αν εξακολουθεί να αρνείται και να απορρίπτει τον διάλογο, ενώ τα ανησυχητικά σημάδια (διαταραγμένος ύπνος, αδιαφορία για το σχολείο…) επιμένουν, κλείστε ραντεβού με έναν ειδικό. Αλλά αποφύγετε κάθε «αστυνόμευση» (ψάξιμο του δωματίου του ή, ακόμα χειρότερα, αυτούς τους ανιχνευτές κάνναβης που έχουν αρχίσει να εξαπλώνονται στο διαδίκτυο). Αποφύγετε τις βάναυσες μεθόδους που ωθούν τους επαναστατημένους εφήβους σε ακόμα σοβαρότερες παραβάσεις: παρανομία, χρήση πιο επικίνδυνων ναρκωτικών κτλ.
– Παραδέχεται ότι καπνίζει…
Αυτό από μόνο του είναι ήδη κάτι θετικό. Μένει μόνο να αξιολογήσετε τι χρήση κάνει: κάθε πότε, από πότε, πόσο;
- Παραδέχεται ότι καπνίζει περιστασιακά κάθε Σάββατο βράδυ με τους φίλους του ή τις γιορτές: πείτε του ότι αυτό δε σας αρέσει, ότι θα προτιμούσατε να σταματήσει ή τουλάχιστον να μην αυξηθεί, ότι δε θα δεχόσασταν ποτέ να καπνίσει στο σπίτι. Επικαλεστείτε την εμπιστοσύνη που του έχετε και το αίσθημα ευθύνης που το ίδιο έχει.
Εντούτοις, αυτό το είδος ανεκτικότητας αντενδείκνυται εντελώς στην περίπτωση που ο έφηβος είναι κάτω των 15 ετών. Όλες οι ψυχοδραστικές ουσίες (αλκοόλ, καπνός, κάνναβη, κτλ.) είναι ιδιαιτέρως βλαβερές σε αυτή την ηλικία, καθώς τον κεντρικό νευρικό σύστημα δεν έχει ολοκληρώσει ακόμα την ανάπτυξή του.
- Παραδέχεται ότι καμιά φορά καπνίζει μόνος του το βράδυ για να κοιμηθεί ή ότι το τσιγαριλίκι τον βοηθάει να αισθάνεται καλύτερα. Ή ότι καπνίζει σχεδόν κάθε μέρα… Προτείνετέ του να δει έναν γιατρό: «Δεν είναι φυσιολογικό να χρειάζεσαι κάτι για να αισθάνεσαι καλά όταν είσαι μόνος». Είναι θεμιτό να ανησυχείτε όταν ένας έφηβος επιδιώκει να νεκρώνει τη σκέψη του. Σε συγκεκριμένες δόσεις, η κάνναβη δεν προσφέρει πια ευχαρίστηση, αλλά είναι αυτοθεραπευτική, χρησιμοποιείται δηλ. σαν αντικαταθλιπτικό ή/και αγχολυτικό.
Οι γονείς πρέπει να βρουν έναν ικανό γιατρό. Όχι κέντρο απεξάρτησης, αλλά έναν ψυχίατρο ειδικευμένο σε θέματα εφήβων, έναν παιδίατρο ή γενικό ιατρό που να ασχολείται με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Μπορούν επίσης να απευθυνθούν σε έναν ειδικό ψυχολόγο, και κάποιες φορές απαιτείται θεραπεία για την κατάθλιψη (που μόνο ένας γιατρός μπορεί να χορηγήσει). Στόχος είναι να αναλάβει ο έφηβος την ευθύνη για την ψυχική και σωματική του υγεία.
– Σας προκαλεί…
Αφήνει τσιγαριλίκια πάνω στο γραφείο του, και μάλιστα ανάβει ένα μπροστά σας: αντιδράστε! Το κάνει για να προκαλέσει, και κάθε πρόκληση είναι κάλεσμα. Δεν πρέπει ούτε να υπεκφύγετε κάνοντας πως δεν είδατε τίποτα, ούτε να ορμήσετε καταπάνω του. Πείτε του εν ολίγοις: «Βρήκα το τσιγαριλίκι που είχες αφήσει και ανησυχώ. Έλα να μιλήσουμε». Αν αυτό που επιδιώκει είναι η αντιπαράθεση, βάλτε στην κουβέντα και ένα τρίτο άτομο, π.χ. έναν ψυχολόγο. Όταν η σύγκρουση είναι το βασικό χαρακτηριστικό της σχέσης σας με έναν έφηβο, η οικογενειακή θεραπεία είναι συχνά μια καλή λύση.
Θέστε όρια
- Πριν τα 15-16: εφόσον η κάνναβη αποτελεί πραγματική απειλή για την υγεία αυτών των -κατ’ ουσίαν- παιδιών, η απαγόρευση πρέπει να είναι ρητή. Χωρίς να αρθρώσετε ένα «σου απαγορεύω», πείτε του καλύτερα το εξής: «Δε θέλουμε να καπνίζεις, είσαι πολύ νέος/νέα, ο εγκέφαλός σου δεν έχει ολοκληρώσει ακόμα την ανάπτυξή του και κινδυνεύει να καταστραφεί». Ένα νέο παιδί που έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του, που νιώθει μέσω της θεμιτής εξουσίας που του ασκούν την πρόθεση να το προστατεύσουν, θα είναι δεκτικό απέναντι σε ένα τέτοιο μήνυμα. Παρ’ όλα αυτά, χρειάζεται κάποιες φορές να το βοηθήσουμε απομακρύνοντάς το από συγκεκριμένες παρέες […] Αυτό δε θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα είδος τιμωρίας. Βρείτε μαζί μία λύση.
- Ανεξαρτήτως ηλικίας: ένας γονιός δε θα πρέπει να επιτρέπει μια συμπεριφορά με την πρόφαση ότι δεν ξέρει πώς να την απαγορεύσει. Δεν «επιτρέπουμε» στο παιδί μας να καπνίζει, να πίνει ή να θέτει τον εαυτό του γενικά σε κίνδυνο. Συνειδητοποιήστε τι συμβαίνει· δεν ωφελεί σε τίποτα να αρνείστε μία κατάσταση. Εκφράστε του όμως τη δυσαρέσκειά σας και βάλτε όρια.
Στη συνέχεια, αφού έχετε απαγορεύσει κάθε είδος ‘καπνίσματος’ στο σπίτι, φροντίστε να τον κάνετε να νιώθει όμορφα σε αυτό: πείτε του ότι οι φίλοι του είναι ευπρόσδεκτοι, δώστε τους έναν χώρο για να ακούνε ή να παίζουν μουσική· προτείνετέ να αρχίσει ένα σπορ που πάντα του άρεσε ή αγοράστε του μια κιθάρα. Μην του «κόψετε» το χαρτζιλίκι αλλά ρυθμίστε το εκ νέου με βάση τις πραγματικές του ανάγκες: άλλωστε, 100€/μήνα στα 15 είναι λογικό ποσό, όταν οι γονείς του του αγοράζουν βιβλία και ρούχα;
Όταν οι γονείς καπνίζουν… ή έχουν καπνίσει
– Όταν δεν το γνωρίζει
Δε νιώθετε άνετα με την ιδέα να του «κάνετε κήρυγμα». Έχετε λοιπόν κατά νου ότι η περιεκτικότητα σε THC (τετραϋδροκανναβινόλη, το ενεργό συστατικό) της σημερινής κάνναβης είναι σχεδόν δεκαπλάσια σε σχέση με εκείνη των τζόιντ που ίσως είχατε καπνίσει πριν δεκαπέντε χρόνια… Κι εκείνη την εποχή, πρέπει να ήσασταν γύρω στα 20 όταν δοκιμάσατε για πρώτη φορά και όχι 13! Δεν τίθεται θέμα σύγκρισης! Ξεχάστε την ενοχικότητά σας και ανασκουμπωθείτε! Εξάλλου, κάνεις δε σας υποχρεώνει να του τα πείτε όλα…
– Όταν το γνωρίζει
- Πάνε πολλά χρόνια που δεν έχετε «αγγίξει» τσιγαριλίκι: φέρτε του σαν θετικό παράδειγμα τον εαυτό σας για να του υπενθυμίσετε τη σημασία του αυτοελέγχου, και εκφράστε τον φόβο σας ότι είναι πολύ μικρός για να τα καταφέρει. Αποφύγετε φράσεις του τύπου: «Μην κάνεις όπως εγώ» (που συχνά χρησιμοποιούνται από καπνιστές γονείς ή όσους πίνουν), οι οποίες σας μειώνουν ως γονείς.
- Αν καπνίζετε ακόμα: μάλλον δεν είστε σε θέση να θέσετε απαγορεύσεις με άμεσο τρόπο. Παραδεχτείτε μπροστά του ότι έχετε πρόβλημα εξάρτησης και ότι δε θέλετε να συμβεί κάτι αντίστοιχο και σε κείνον, και στη συνέχεια «βγείτε από το πλάνο» και «δώστε τη σκυτάλη» στον σύντροφό σας, σ’ έναν εκπαιδευτικό, σ’ έναν γιατρό.
- Το λάθος που δεν πρέπει να διαπράξετε: να καπνίσετε μαζί του, δήθεν για να ελέγχετε έτσι την κατανάλωση που κάνει. Πρόκειται για μια διεστραμμένη συμπεριφορά: ο γονιός παρασύρει το παιδί του στη δική του εξάρτηση με σκοπό να αρνηθεί τον δικό του εθισμό. Αυτή η τακτική συναντάται συχνά σε κάποιους αλκοολικούς, οι οποίοι πολύ ευχαρίστως ωθούν τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους στην κατανάλωση αλκοόλ, έτσι ώστε να νιώσουν οι ίδιοι λιγότερο ένοχοι για τον εθισμό τους. Πρόκειται επίσης για μια αρκετά αφελή στάση, μια ψευδαίσθηση γονεϊκής παντοδυναμίας. Ο έφηβος θα πάει τελικά να καπνίσει αλλού και να βιώσει την αυτοκαταστροφή του με ακόμα πιο έντονο τρόπο, μακριά από εσάς.
Σύνταξη κειμένου: Anne-Laure Gannac, δημοσιογράφος
Πηγή: www.psychologies.com
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός – Μεταφράστρια)
