Με ποιον τρόπο το στρες επιδρά στο σώμα;
Κατά πόσο μπορεί να προκαλέσει πόνο ή ακόμα και ορισμένες ασθένειες;
Ο Patrick Légeron, ψυχίατρος, απαντά:
1) Ποιες είναι οι επιπτώσεις του στρες στο σώμα;
Πολλές πεπτικές διαταραχές, κυρίως εντερικές, οφείλονται στο στρες. Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι το στρες δρα σε δύο χρόνους: πρώτον, με την οξεία αντίδραση, κατά την οποία η αδρεναλίνη κυκλοφορεί μέσα μας και εμείς νιώθουμε απόλυτα τα αποτελέσματά της· και δεύτερον, με τη χρόνια αντίδραση, η οποία παρατείνεται και μπορεί να έχει μεγάλη διάρκεια (προκαλώντας την έκκριση και άλλων χημικών ουσιών, όπως τα κορτικοειδή), και της οποίας τα αποτελέσματα δε γίνονται αντιληπτά από εμάς, αλλά μπορούν επίσης να διαταράξουν τη λειτουργία του οργανισμού μας.
2) Γιατί το στρες προκαλεί κάποιες φορές πόνους στα δόντια και στις γνάθους;
Το στρες προκαλεί -πέρα από την έκρηξη αδρεναλίνης- την ενεργοποίηση πολλών μυών του σώματος (προετοιμάζοντάς μας έτσι για δράση). Αυτό αφορά και τους μυς των γνάθων, καθώς επίσης και εκείνους των ώμων ή των χεριών. Οι πόνοι των γνάθων θα μπορούσαν λοιπόν κάλλιστα να αιτιολογηθούν από την ενεργοποίηση των μασητικών μυών, που προκαλούν το σφίξιμο των γνάθων. Οι στοματολόγοι γνωρίζουν καλά την επίδραση του στρες στις γνάθους και στην πρόκληση άλλων παθήσεων, όπως είναι ο βρουξισμός (το τρίξιμο των δοντιών). Δεν πρέπει να διστάζουμε να ζητάμε τη συμβουλή του ειδικού. Συχνά, η πρακτική χαλάρωσης σε σταθερή βάση -ιδίως εάν μας μάθει να χαλαρώνουμε τους μυς μας (εκ των οποίων και εκείνους των γνάθων)- προσφέρει μια πραγματική ανακούφιση.
3) Το στρες μπορεί να προκαλέσει ορισμένες νόσους, όπως είναι π.χ. η σπασμοφιλία;
Το στρες ορίζεται ως η αντίδραση του οργανισμού με σκοπό να προσαρμοστεί στο περιβάλλον του. Είναι άρα απαραίτητο, όχι μόνο για να ζήσουμε, αλλά και για να είμαστε αποδοτικοί. Η σχέση ανάμεσα στο στρες και διάφορες ασθένειες είναι πολύ περίπλοκη. Απλουστεύοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, από τη μια μεριά, το στρες, υποβάλλοντας το σώμα σε αιφνίδιες εκκρίσεις αδρεναλίνης και άλλων χημικών ουσιών, μπορεί μακροπρόθεσμα να προκαλέσει σωματικές ασθένειες, και ότι, από την άλλη μεριά, όταν πάσχουμε από κάποια ασθένεια, αυτό αποτελεί παράγοντα στρες. Η σπασμοφιλία είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα μιας τέτοιας νόσου. Πρόκειται για μια ασθένεια που τίθεται όλο και περισσότερο υπό αμφισβήτηση από τους γιατρούς (…), καθώς τείνει να αντικατασταθεί όλο και πιο πολύ από τον όρο «κρίσεις πανικού», των οποίων τα συμπτώματα μπορούν να αφορούν την καρδιά (κρίσεις ταχυκαρδίας), την αναπνοή (αίσθηση ασφυξίας) ή να ποικίλλουν (ίλιγγοι, μούδιασμα κτλ.). Θα ήταν προτιμότερο να συζητήσουμε αυτά τα προβλήματα, αυτού του είδους τη διαταραχή με έναν γιατρό, έτσι ώστε η θεραπεία να είναι αποτελεσματική. Ορισμένα αντικαταθλιπτικά σε συνδυασμό με μια συμπεριφορική θεραπεία είναι αποτελεσματικά μέσα.
4) Πώς θα είμαστε σίγουροι ότι η αϋπνία μας οφείλεται στο στρες;
Τα αίτια της αϋπνίας είναι πολλαπλά (…), αλλά πολύ συχνά καθορίζονται από ψυχολογικούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων, φυσικά, και το στρες. Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να κοιμηθούν, πάσχουν από μια αϋπνία που συνδέεται με το στρες ή το άγχος. Ενώ εκείνοι που ξυπνάνε πολύ νωρίς το πρωί και δεν μπορούν να ξανακοιμηθούν, υποφέρουν συχνότερα από κατάθλιψη. Εάν όταν είστε ξαπλωμένοι δεν καταφέρνετε να κοιμηθείτε και νιώθετε το σώμα σας τεταμένο και από το μυαλό σας περνάνε όλες οι έγνοιες της ημέρας και προσπαθείτε να προβλέψετε τα προβλήματα που θα προκύψουν την επόμενη, αναμφίβολα αυτό οφείλεται εν μέρει στο στρες. Υπάρχουν κάποια απλά και απαραίτητα βήματα για να βελτιώσουμε τον ύπνο μας: μειώνουμε την κατανάλωση διεγερτικών ουσιών, ιδίως μετά τις 4 το απόγευμα, αποφεύγουμε τα πολύ πλούσια δείπνα και κυρίως δε διεγείρουμε υπερβολικά το πνεύμα μας το βράδυ (αποφεύγοντας έντονες συζητήσεις, καυγάδες ή ταινίες τρόμου…!).
5) Πώς να διαχωρίσουμε το στρες που οφείλεται στη σωματική προσπάθεια και το στρες που οφείλεται στην πνευματική προσπάθεια, δεδομένου ότι και τα δύο επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη γενική σταθερότητα του ανθρώπινου σώματος;
Το στρες είναι η σωματική και ταυτόχρονα η ψυχολογική αντίδραση κάθε φορά που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια δύσκολη κατάσταση, την οποία πρέπει να διαχειριστούμε. Είναι άρα ταυτόχρονα και το σώμα μας (μέσω της έκκρισης αδρεναλίνης, της σύσπασης των μυών κτλ.) και το πνεύμα μας (με την ενεργοποίηση συναισθημάτων, όπως ο φόβος, ο θυμός κτλ.) που αντιδρούν. Το στρες που οφείλεται στη σωματική προσπάθεια που καταβάλλουμε είναι αναμφίβολα ένα στρες πιο «φυσιολογικό», στον βαθμό που αξιοποιεί την αιφνίδια έκκριση αδρεναλίνης, η οποία θέτει το σώμα μας σε λειτουργία. Το στρες που οφείλεται σε ψυχολογικά αίτια (και το οποίο δυστυχώς αυξάνεται ραγδαία) είναι το πιο δύσκολα διαχειρίσιμο, εφόσον εξαρχής ο οργανισμός μας δεν «προγραμματίστηκε» λαμβάνοντάς το υπόψη. Το σωματικό μας σύστημα αντίδρασης μέσω του στρες (…) είναι περίπου το ίδιο με εκείνο που έχει παρατηρηθεί στον αρουραίο, τη γάτα, τον σκύλο ή τον προϊστορικό άνθρωπο. Προφανώς, δεν είναι πλέον η σωματική προσπάθεια εκείνη που θα μας επιτρέψει να απαλλαγούμε από το στρες.
6) Αντικαταθλιπτικά και ψυχοθεραπείες μπορούν να θεραπεύσουν μια κατάθλιψη που συνδέεται με το στρες;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάθλιψη. Πρόκειται για μια ασθένεια που τώρα πια θεραπεύεται αν εφαρμοστεί η ενδεδειγμένη θεραπεία. Αν η κατάθλιψη είναι βαριάς μορφής, τότε θα ήταν προτιμότερο να καταφύγουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα στα αντικαταθλιπτικά. Αυτά τα φάρμακα δεν προκαλούν παρενέργειες και ο γιατρός θα είναι τότε σε θέση να συνταγογραφήσει τα πιο κατάλληλα. Παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή, ή μόλις η κατάστασή σας (σε σχέση με την κατάθλιψη) αρχίσει να βελτιώνεται, μια ψυχολογική στήριξη είναι απαραίτητη. Πρώτ’ απ’ όλα, για να σας βοηθήσει να ανακτήσετε την εμπιστοσύνη στον εαυτό σας και να ξαναβρείτε τη χαρά της ζωής (…), αλλά και για να ξανασκεφτείτε τη μέχρι τώρα πορεία σας και να βεβαιωθείτε ότι δε θα ξαναβρεθείτε αντιμέτωποι με τις ίδιες αγχογόνες καταστάσεις. Όντως, υπάρχει ο κίνδυνος οι ίδιες αιτίες να αναπαραγάγουν τα ίδια αποτελέσματα.
______________________________________________________________
Διαχείριση του στρες
1. Μπορούμε να καταπολεμήσουμε το στρες καλλιεργώντας την αισιοδοξία μας; Και με ποιον τρόπο;
Η αισιοδοξία δεν είναι κάτι έμφυτο, αλλά μαθαίνεται, και κυρίως καλλιεργείται μέσα στην καθημερινότητα. Πώς; Με τον απλούστερο τρόπο: με το να φροντίζουμε να μας περιβάλλουν αισιόδοξοι άνθρωποι, με το να παρατηρούμε πώς συμπεριφέρονται, ποιος είναι ο τρόπος σκέψης τους και με το να προσπαθούμε να ακολουθούμε το παράδειγμά τους. (…) Πρέπει να έχουμε ευχάριστες δραστηριότητες που μας φτιάχνουν τη διάθεση. Πολύ σημαντικό επίσης είναι το να συνειδητοποιούμε με ποιον τρόπο ενεργούμε σε διαφορετικές περιστάσεις και να προσπαθούμε, κάθε φορά που εντοπίζουμε αρνητικές μας σκέψεις, να τις αντισταθμίζουμε με θετικές. Είναι η βάση αυτού που ονομάζεται «γνωστική θεραπεία», την οποία μπορούμε να εφαρμόσουμε με τη βοήθεια ενός ειδικού και η οποία θα μας βοηθήσει να εξελιχθούμε. Εμπεριστατωμένες επιστημονικές μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η αισιοδοξία αποτελεί τον πιο ισχυρό παράγοντα μακροβιότητας και καλής σωματικής υγείας. Είναι το βασικό χαρακτηριστικό της πλειονότητας των αιωνόβιων.
2. Πώς θα καταπολεμήσουμε το στρες των εξετάσεων;
Το να γνωρίζουμε να διαχειριζόμαστε το στρες μάς επιτρέπει συχνά να έχουμε μεγαλύτερη επιτυχία σε ό,τι επιχειρούμε. Οι αθλητές το ξέρουν καλά αυτό και κάτι τέτοιο είναι καθοριστικό και στην περίπτωση των εξετάσεων. Θα πρότεινα δύο πράγματα: 1) Αρκετές μέρες πριν τις εξετάσεις, να φροντίζετε καλά το σώμα σας και τη σωματική σας αντοχή. Να τρώτε ισορροπημένα, να αποφεύγετε τις διεγερτικές ουσίες (καφέ, τσιγάρα, αλκοολούχα ποτά κτλ.) και να προσπαθείτε να κοιμάστε καλά, ακόμα και όταν έχετε πολύ διάβασμα. Επίσης, να αφιερώνετε 15΄- 20΄ καθημερινά σε μια σωματική άσκηση (π.χ. περπάτημα). 2) Σε ψυχολογικό επίπεδο, καλό είναι να προσπαθήσετε να αδειάσετε το μυαλό σας 24 ώρες ή μισή μέρα -αν αυτό είναι εφικτό- πριν τις εξετάσεις, διακόπτοντας για λίγο τη μελέτη, με το να πάτε σινεμά, να συναντήσετε φίλους, να αθληθείτε. Δε θα αλλάξει τίποτα με 2-3 ώρες παραπάνω μελέτη. Το μόνο που θα καταφέρετε είναι να αγχωθείτε περισσότερο. Τέλος, -και αυτό είναι κάτι που όλοι οι αθλητές υψηλού επιπέδου γνωρίζουν καλά- δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να επιβαρυνθείτε ψυχολογικά με σκέψεις του τύπου: «Πρέπει πάση θυσία να πετύχω». Είναι παράδοξο, αλλά ξέρουμε καλά ότι όσοι σκέφτονται: «Θα ήταν τέλειο να πετύχω σε αυτές τις εξετάσεις, αλλά, ακόμα κι αν δεν τα καταφέρω, η ζωή θα συνεχιστεί», είναι και οι λιγότερο στρεσαρισμένοι. Ενώ όσοι λένε: «Πρέπει οπωσδήποτε να περάσω στις εξετάσεις, αλλιώς θα καταστραφώ», έχουν το περισσότερο στρες και κινδυνεύουν να χάσουν την ψυχραιμία τους εκείνη τη μέρα.
3. Μπορούμε να καταφέρουμε να ελέγξουμε το στρες μας;
Καταρχήν, και μόνο η απόφαση να κάνουμε κάτι για να καταπολεμήσουμε το στρες μας είναι σημαντική. Πολλοί το δέχονται σαν κάτι μοιραίο. Υπάρχουν δύο τρόποι αντιμετώπισης: καταρχήν, να εντοπίσουμε μέσα στο περιβάλλον μας, στη ζωή μας, τις αγχογόνες πηγές. Αμέσως αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει αναμφίβολα ένας συγκεκριμένος αριθμός τέτοιων πηγών που εμείς οι ίδιοι μπορούμε να καταργήσουμε. Ο δεύτερος τρόπος δράσης έχει να κάνει περισσότερο με εμάς τους ίδιους: το να μάθουμε να αποστασιοποιούμαστε από τα γεγονότα, να μην τα μεγαλοποιούμε (τι είναι πραγματικά πολύ σημαντικό στη ζωή;), το να μάθουμε να χαλαρώνουμε με ασκήσεις χαλάρωσης ή με γυμναστική, είναι τρόποι που βοηθάνε το σώμα να χαλαρώσει. Παρ’ όλα αυτά, όσον αφορά την καλύτερη διαχείριση του στρες, ένας ειδικός πάντα είναι απαραίτητος.
4. Όταν ο χρόνος μάς προκαλεί άγχος…
Πολλοί από εμάς δυσκολεύονται να ακολουθήσουν έναν ορθολογιστικό τρόπο λειτουργίας στη δουλειά. Συχνά, δίνουμε προτεραιότητα στο επείγον και όχι στο σημαντικό. Για να καταφέρουμε να διαχειριστούμε καλύτερα τον φόρτο εργασίας, είναι πολλές φορές χρήσιμο να μάθουμε τα βασικά σχετικά με τη διαχείριση του χρόνου μας. Σε ψυχολογικό επίπεδο, το να νιώθουμε ενοχές δεν έχει αποτέλεσμα, και μάλιστα κάνει το άτομο πιο ευάλωτο σε συναισθηματικό επίπεδο. Είναι ένα επιπλέον εμπόδιο στην προσπάθειά μας να αντεπεξέλθουμε στις απαιτήσεις της δουλειάς. Πρέπει λοιπόν να καταρτίσουμε το καθημερινό μας πρόγραμμα με μια σχετική αυστηρότητα, και όχι όποτε προκύπτει κάτι. Σε ψυχολογικό επίπεδο, πρέπει καταρχήν να μάθουμε να αποδεχόμαστε την αδυναμία μας να ακολουθήσουμε τους κανόνες. Και επιπλέον, να μάθουμε να συγχαίρουμε τον εαυτό μας κάθε φορά που ανταποκρίνεται με επιτυχία σε αυτούς.
Πηγή: www.psychologies.com
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός – Μεταφράστρια)
ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ, ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗΣ ΜΥΙΚΗΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ ΤΟΥ JACOBSON
