Η σχέση που έχουμε με το σώμα μας υφίσταται συνεχείς αλλαγές. Υπάρχουν μέρες που η εικόνα που βλέπουμε στον καθρέφτη είναι πραγματικά εχθρική. Κάθε άλλο παρά αντικειμενική, η εικόνα του σώματος είναι μία καθαρά προσωπική υπόθεση.
Διαμορφώνεται από τα προσωπικά μας ιδεώδη, από τις ματαιωμένες ή εκπληρωμένες προσδοκίες μας, από λέξεις, από στοργικά ή γεμάτα επιφύλαξη βλέμματα. Ακριβώς βάσει αυτών των παραμέτρων διαμορφώνουμε την αυτοαντίληψή μας.
Υπάρχει συχνά μεγάλη διάσταση μεταξύ του πραγματικού και του επιθυμητού σώματος
Τις περισσότερες φορές τα σωματικά μας ελαττώματα -για τα οποία παραπονιόμαστε και που συχνά είμαστε οι μόνοι που τα εντοπίζουμε- αφορούν περισσότερο άλυτα προβλήματα ταυτότητας και λιγότερο το σώμα μας αυτό καθαυτό.
Για κάποιους η εικόνα του σώματος είναι κατακερματισμένη, δεν μπορεί να τους προσφέρει ασφάλεια. Για άλλους είναι ελαττωματική, ακόμα και παραμορφωμένη. Η ανορεξική που κοιτάζεται στον καθρέφτη, ονειρεύεται βαθιά μέσα της να απαλλαγεί από αυτό το σώμα που την πνίγει. Γι’ άλλους, το σώμα είναι ένα ασήκωτο βάρος που σέρνουν σαν ενοχλητικό καβούκι ή σαν άκαμπτη πανοπλία που τους προκαλεί ντροπή.
Το υπέρβαρο άτομο έχει, σε γενικές γραμμές, μια οικτρή εικόνα σώματος. Το παραμελεί, το ντύνει ακαλαίσθητα ή το κρύβει κάτω από ριχτά και φαρδιά ρούχα. Άλλοι πάλι το φέρουν σαν να ήταν ένα κάστρο μέσα στο οποίο απομονώνονται χωρίς να μπορούν να επικοινωνήσουν με τον περιβάλλοντα χώρο. Και μάλιστα το μετατρέπουν σε ένα είδος τάφου, μέσα στον οποίο κείτεται ένα σώμα που δεν εκπέμπει πλέον κανένα σήμα ζωής, «θάβοντας» συνεχώς τα πάντα μέσα του. Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που το μεταχειρίζονται σαν εργαλείο δουλειάς και το φθείρουν πρόωρα.
Γιατί τόσες αμφισημίες;
Η ιουδαιοχριστιανική κουλτούρα μάς έχει μάθει να παραμελούμε το σώμα μας και τις ανάγκες του. Μας έχει διδάξει ότι το σώμα είναι το μέρος όπου ελλοχεύουν όλοι οι κίνδυνοι, ότι η απόλαυση συνδέεται με την αμαρτία και την ενοχή.
Η δικτατορία της λεπτής σιλουέτας συμβάλλει και αυτή καθοριστικά σε αυτό το αδυσώπητο μίσος που τρέφουμε για την παραμικρή ατέλειά μας. Η κοινωνία δίνει αξία στους αδύνατους, οπότε είναι δύσκολο να ζούμε αρμονικά με ένα σώμα που δεν ανταποκρίνεται στα επιβεβλημένα πρότυπα. Για να το δαμάσουμε αποτελεσματικότερα, προσπαθούμε να το μεταχειριστούμε σαν μια μηχανή που πρέπει να μάθουμε να χειριζόμαστε, υποβάλλοντάς το σε δίαιτες και σε αυστηρή πειθαρχία κατά την οποία απαιτείται εξαντλητική σωματική άσκηση, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τα όριά μας.
Αυτή η σκληρή μάχη εμπεριέχει την έννοια ενός αγώνα και μιας νίκης που πρέπει πάση θυσία να κατακτηθεί. Έχοντας λοιπόν γίνει αντικείμενο κακομεταχείρισης, το σώμα γίνεται επιφάνεια αντήχησης, στέλνοντάς μας μηνύματα στα οποία κωφεύουμε.
Οι συγκινήσεις καταπνίγονται, ο φόβος φωλιάζει στα σπλάχνα μας ή στο ηλιακό μας πλέγμα, οι λέξεις παραμένουν μπλοκαρισμένες στον λαιμό, ο θυμός κατακάθεται στο στήθος, και έτσι εγγράφεται μέσα μας ο πόνος. Όταν η ασθένεια προσβάλλει ένα συγκεκριμένο μέρος του σώματος, πρόκειται στην ουσία για μια κραυγή του εσώτερου εαυτού που το κατοικεί.
Σωματικοί πόνοι και συμπτώματα αποτελούν σύμβολα προς αποκωδικοποίηση για να κατανοήσουμε το νόημά του
Για να μετριάσουν, λοιπόν, τα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, κάποιοι θεωρούν ότι θα εξαφανίσουν τη δυσφορία που νιώθουν καταφεύγοντας στην αισθητική χειρουργική. Μερικές φορές η μεταμόρφωση αποδεικνύεται σωτήρια και ξαναδίνει στο άτομο τη χαμένη του αυτοπεποίθηση· παρ’ όλα αυτά το νυστέρι δεν είναι η επανορθωτική λύση στις βαθιά ριζωμένες ανασφάλειες, αφού συχνά οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν υποδεικνύουν έναν άλλο τρόπο χειρισμού της κατάστασης. Ναρκισσιστικό πλήγμα, εξάντληση, μελαγχολία ή ερωτική απογοήτευση δεν αποκαθίστανται με μία χειρουργική επέμβαση.
Το νυστέρι, ακόμα κι αν είναι δραστικό, δεν απαλλάσσει το άτομο ούτε από την επανεμφάνιση ενός προβληματισμού που προϋπήρχε της επέμβασης ούτε από μία ψυχοθεραπεία. Κάποιοι, προσπαθώντας μέσω αυτής της οδού να εξαλείψουν το αίσθημα δυσφορίας που νιώθουν, απλά μεταθέτουν πάνω στο σώμα τις αμφιβολίες και τις απαιτήσεις του ασυνειδήτου τους.
Πίσω από αυτά τα συνεχή αιτήματα διαφαίνεται μία πραγματική δυσαρμονία ανάμεσα στο σώμα και τον εαυτό, καθώς και μία ανείπωτη απόγνωση, μία δίψα για αγάπη ή μια παράκληση που πρέπει να ερμηνεύσουμε ως εξής: «Βοηθήστε με να αγαπήσω τον εαυτό μου!»
Έχοντας διεξαγάγει έρευνες πάνω στις πρακτικές που εφαρμόζει η αισθητική χειρουργική, η Noëlle Chatelet* μάς καταθέτει την εμπειρία της:
«Έχω συναντήσει άνδρες και γυναίκες που ήρθαν για να λύσουν σωματικά προβλήματα. Στην πραγματικότητα, όλοι έψαχναν απαντήσεις πολύ πιο βαθιές που αφορούσαν το Είναι τους, την ταυτότητά τους, λες και το σώμα είναι το μόνο υλικό, το μόνο όχημα που διαθέτουμε για να δώσουμε τον λόγο σε κάτι που υπάρχει μέσα μας και που δεν μπορούμε να εκφράσουμε: την ανάγκη για ένα στοργικό βλέμμα.
Με το να αναζητούμε τόσο επίμονα την ευτυχία μέσω της τελειότητας του σώματος, καταλήγουμε να χάνουμε τον εαυτό μας.
Το να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας, με το σώμα μας, σημαίνει να μειώνουμε όσο γίνεται την απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό σώμα και αυτό που ονειρευόμαστε, πέρα από τα πρότυπα που επιβάλλει η μόδα ή η κοινωνία. Κι αν δίναμε λίγο λιγότερη σημασία στην εμφάνιση; Ζούμε σε μια κοινωνία υπερβολικά τυποποιημένη.
Τα πρόσωπα έχουν υποστεί λίφτινγκ, τα σώματα είναι λεία και άψογα, αλλά ο εσώτερος εαυτός παραμένει σε εκκρεμότητα, εξουθενωμένος, αφού δεν είμαστε πια αρκετά διαθέσιμοι ώστε να δώσουμε χρόνο ή αξία στην εσωτερική του ζωή, στην ανάπτυξη της συνείδησης και της εσωτερικής χαράς.
Αντιμετωπίζουμε συχνά το σώμα μας με επικριτική διάθεση, αλλά τις περισσότερες φορές παραλείπουμε να το ακούσουμε, να αφουγκραστούμε απλά τα καλέσματά του ερμηνεύοντας μια συγκεκριμένη απαίτησή του.
Όταν καταφέρνουμε να πλησιάσουμε το Εγώ μας, να αναλύσουμε και να αποκωδικοποιήσουμε τα μηνύματα που μας στέλνει και να του παρέχουμε τις απαραίτητες φροντίδες, όλως περιέργως μεταμορφώνεται, τα κιλά που προσπαθούσαμε να χάσουμε εξαφανίζονται, το βλέμμα που στρέφουμε στον εαυτό μας αλλάζει.
Το να βρισκόμαστε σε αντιστοιχία με τη σωματική μας εικόνα μας δίνει επίσης τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε το βλέμμα του άλλου και να το ξεπεράσουμε. Το να προβάλλουμε μονίμως στον εαυτό μας μια ιδεατή εικόνα ή το να συγκρίνουμε ασταμάτητα τον εαυτό μας με τους άλλους, μας εμποδίζει να είμαστε σε συμφωνία με την πραγματικότητα του εαυτού μας.
«Αυτό που περισσότερο λείπει στους άνδρες και στις γυναίκες σήμερα είναι η εσωτερική ηρεμία, η γαλήνη και η χαρά της ζωής», έγραφε ο K.G. Durckheim**.
Ας περάσουμε λοιπόν απλά λίγο χρόνο με τον εαυτό μας για να σιωπήσουμε και να αφουγκραστούμε τα μηνύματα που έρχονται από μέσα μας. Ας προσφέρουμε τακτικά στους εαυτούς μας αυτή τη συνάντηση με εμάς τους ίδιους και ας επωφεληθούμε πλήρως από την παρούσα στιγμή για να εξερευνήσουμε τον εσωτερικό μας πλούτο και για να συνδεθούμε με τις πέντε αισθήσεις μας, για να παρατηρήσουμε απλά αυτό που συμβαίνει μέσα μας, γύρω μας, να σταματήσουμε για λίγο, να ανοίξουμε τα μάτια, να κοιτάξουμε τον ήλιο ή τον έναστρο ουρανό, να ακούσουμε μια μουσική, να είμαστε παρόντες στις δονήσεις της, να επιτρέψουμε στις αισθήσεις μας να ξαναζωντανέψουν, να ξαναποκτήσουν επαφή με την πραγματικότητα. Αυτός ο χρόνος που δίνουμε στον εαυτό μας είναι μία στιγμή κατά την οποία χαλαρώνουμε, ακούμε, φροντίζουμε το σώμα και την ψυχή μας.
Το να ανακαλύψουμε εκ νέου έναν χρόνο πιο αργό, υπαγορευμένο από την επιθυμία να ζήσουμε στο έπακρο το τώρα, να γευόμαστε αενάως τις μικρές ευτυχισμένες στιγμές της ζωής, να ξαναμάθουμε να βλέπουμε τον κόσμο, να ξαναγεννηθούμε μέσα στις αισθήσεις του, στα χρώματά του, στους ήχους του, σημαίνει να μάθουμε να απολαμβάνουμε την πλούσια τροφή που η ζωή μάς προσφέρει. Αυτό προσδίδει μια ομορφιά, μια λάμψη και μια γοητεία που ξεπερνούν κατά πολύ τα πρότυπα της μόδας – και αυτό ανεξάρτητα από την ηλικία μας.
Michèle Freud (Ψυχοθεραπεύτρια)
*Γαλλίδα συγγραφέας και πανεπιστημιακός
**Γερμανός ψυχοθεραπευτής, διπλωμάτης και δάσκαλος του Ζεν.
Πηγή: http://www.michelefreud.com
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός – Μεταφράστρια)
